Ein sjanse til å bevise kva ein kan

Det starta litt tilfeldig. Femten år gamle Ådne Kristiansen Nordås er praktikar av natur og ville så gjerne lage meir enn éi eldrake, då smed Terje Granås var på DKS-besøk. Det fekk han ikkje, men entusiasmen til tenåringen sette i gang nokon tankar hos Granås.

Den profesjonelle smeden har turnert med produksjonen Smi mens jernet er varmt i mange år, så er vant til å halde styr på x antall tenåringar samtidig som eld skal passast, glødande jern skal hamrast og instruksjonar, kontekst og historikken til smed-yrket skal formidlast.

Men dette skuleåret var han for første gong på ein ungdomsskule. Det var noko med modnaden til åttandeklassingar samanlikna med elevar i vidaregåande, som han kjende litt på…

Så då han såg iveren og engasjementet til Ådne, lanserte han spontant ideen om å opprette ei rolle som smedassistent til kulturkontakten til skulen, som velvillig handplukka elevane som fekk tilbodet.

Sidan produksjonen skulle køyrast for alle trinna på Bryne ungdomsskule, var smeden på skulen i 12 dagar. I tillegg til Ådne blei bestekompisen hans, Tønnes Hallgrim Skrudland Hetland, og ein frå 9. klasse hanka inn.

– Sjølv om eg mista vanlege skuletimar, så var det ikkje sløsing med tid, understrekar Ådne då vi møter han og Tønnes over Teams.

To blide og kvikke femtenåringar stiller med firmalogoen sin som bakgrunnsbilete. Dei driv allereie eit vedfirma og har i tillegg selt pizzafjøler til ein lokal restaurant.

– Vi liker begge fysisk arbeid, og det var gildt og lærerikt å vere hjelpelærar, fortel dei to ungdomsskuleelevane.

– Det var fint for Ådne og meg å vise heile skulen at folk har ulike ferdigheiter og at ikkje alle passar til å sitje i eit klasserom, seier Tønnes.

– Eg er ikkje så god på det teoretiske. Gjennom dette DKS-opplegget fekk eg bevist for andre at eg òg er flink til ting. Eg kjende eg hadde kontroll, og hjelpte og forklarte dei andre elevane kva som skulle gjerast.

Ådne supplerer:

– Det var gildt å meistre og vise at eg er god på det praktiske. Eg er ikkje så sterk fagleg, men med smiing, så var eg mykje betre enn andre. Det var òg fint å få eit avbrekk, for eg blir fort lei og stressa av å berre sitje i eit klasserom.

Ringverknader av DKS-besøket

Smakebiten av det eldgamle handverket har tent ei interesse. Ådne og Tønnes vurderer å utvide sortimentet dei tilbyr med ein fyringspakke beståande av ved, tennbriketter og eigensmidd eldrake. Til å produsere sistnemnde trengst ei mobil esse. Slike er dyre i innkjøp, så dei leikar med tanken på å byggje ein sjølv av bildelar.

– Vi lærte mykje av å ha smeden på besøk, og det var overraskande interessant. Det er det beste DKS-opplegget vi har vore med på! Vi vil gjerne ha fleire slike opplegg, samanfattar elevane.

Også kulturkontakt Erling Knutzen er begeistra for DKS-produksjonen.

– Eg har fått svært gode tilbakemeldingar, og både elevar og lærarar har skrytt opplegget opp i skyene. Elevane koste seg, jobba på og lærte mykje på ein kjekk måte. I tillegg opplevde dei meistring og fekk med seg eit eigenprodusert produkt heim, seier rådgivaren på Bryne ungdomsskule.

Ei anna form for medverknad

Det er fjerde året Smi medan jernet er varmt turnerer i Rogaland. Skuleåret 2022/23 var produksjonen med i ei prøveordning der ungdomsskulane sjølv kunne velje DKS-tilbodet sitt.

Elin Hetland, turnéleggjar og produsent for kulturarv i DKS Rogaland, fortel at produksjon er mykje etterlyst og ønskt tilbake av skular i fylket deira.

– Smeden er veldig fin med elevane, og dei synest det er kjekt å gjere noko aktivt og fysisk. Eg trur elevar generelt er litt sveltefôra på det.

Ho var innom Bryne ungdomsskule då produksjonen var på besøk, og så sjølv kva verdi assistent-initiativet hadde. Dei tre elevane vaks på oppgåva og smeden var takksam for hjelpa.

– Vi tenkjer ofte på medverknad som utveljing av produksjonar – dette var noko heilt anna – og det fungerte kjempegodt. Så det har sett i gang tankar hos oss i administrasjonen om det er mogleg å gjere noko liknande med andre produksjonar, seier Hetland.